W południe w kościele pw. św. Anny w miejscowości Jewie została odprawiona uroczysta msza święta pogrzebowa. Wzięli w niej udział polscy dyplomaci, żołnierze Wojska Polskiego, pracownicy IPN, przedstawiciele władz Litwy, litewscy wojskowi oraz lokalni mieszkańcy.

✅ Dziś w Jewiu (Litwa) odbędzie się uroczysty pogrzeb żołnierzy polskich i litewskich, których szczątki odnalazł zespół IPN we wrześniu 2022 r. w Zawiasach. W uroczystościach weźmie udział wiceprezes IPN prof. Krzysztof Szwagrzyk. #PowracamyPoSwoich pic.twitter.com/dxo6kvy1GW

— Poszukiwania IPN (@PoszukiwaniaIPN) January 27, 2023

Wiceprezes IPN Krzysztof Szwagrzyk przypomina, że szczątki 14 wojskowych zostały odnalezione jesienią zeszłego roku w pobliżu nasypu kolejowego w miejscowości Zawiasy.

- Wydobyliśmy ich, przebadaliśmy i udokumentowaliśmy ten fakt, ale nie możemy powiedzieć z czyimi szczątkami konkretnie mamy do czynienia. Nie możemy przywołać jeszcze ich imion i nazwisk - powiedział.

Wiadomo na pewno, że we wspólnej mogile spoczywali żołnierze z 1920 roku. Były to ofiary konfliktu polsko-litewskiego.

- To nasza wspólna historia i nasze wspólne obowiązki. Te polegają na tym, że żolnierzy i ofiary, gdziekolwiek by nie były, trzeba odnaleźć i z szacunkiem pochować - dodał Krzysztof Szwagrzyk.

Dwa lata temu poszukiwań mogiły podjęli się litewscy archeolodzy. Jak mówi Paweł Nowik z Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN - nie udało im się jednak jej odnaleźć.

- Miejsca, które im wskazywali świadkowie okazały się nieodpowiednie. My poszukiwania rozpoczęliśmy od przestudiowania przedwojennych map. Tam było oznaczone miejsce pochówku krzyżem - wyjaśnia.

Miejsce to sprawdził Marian Sokalski z polskiej ambasady w Wilnie i odnalazł tam resztki krzyża. Był to dowód na to, że znajduje się tam poszukiwana mogiła.

Rytas Narvydas z Centrum Badania Ludobójstwa i Oporu Mieszkańców Litwy wskazuje na symbolikę dzisiejszej uroczystości. Zwraca uwagę, że we wspólnej mogile spoczęli żołnierze, którzy ponad sto lat temu walczyli przeciwko sobie.

- Gdy w naszym regionie jest takie duże napięcie sam fakt znalezienia szczątek polskich i litewskich to ta uroczystość świadczy o dobrych stosunkach między naszymi państwami i narodami - powiedział Polskiemu Radiu Narvydas.

Przed wybuchem II wojny światowej, po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską i Litwą w 1938 roku, w miejscu pochówku w Zawiasach zostało wzniesione betonowe upamiętnienie wraz z krzyżem. Z biegiem lat uległo ono jednak znacznemu zniszczeniu i zapomnieniu.